Αρίστος Δοξιάδης, Το Αόρατο Ρήγμα, Θεσμοί και συμπεριφορές στην ελληνική οικονομία, 2η έκδοση, 2014, Εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα.
Ο Αρίστος Δοξιάδης με το πρώτο του βιβλίο, εμπλουτίζει τη βιβλιογραφία της εφαρμοσμένης οικονομικής και αναπτυξιακής πολιτικής στην Ελλάδα, με ένα εκτενές πόνημα. Με αφηγηματική, περιεκτική και καταληπτή εξιστόρηση της ελληνικής οικονομικής πραγματικότητας, αναλύει με ενάργεια από τη σκοπιά του γιατί η κρίση της ελληνικής κοινωνίας είναι πρωτίστως θέμα θεσμών. Ακολούθως, αποτολμά, προτείνοντας λύσεις στο κεφάλαιο “με τις δικές μας δυνάμεις”.
Το “Αόρατο Ρήγμα: θεσμοί και συμπεριφορές στην ελληνική οικονομία”, των εκδόσεων Ίκαρος, με τη (νέο) θεσμική ματιά του Δοξιάδη κρατάει τις αποστάσεις από τη νεοκλασική και τη μαρξιστική ανάλυση του «τις πταίει» για το σημείο προσέγγισης στο “μηδέν” της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας. Αν και ολόκληρο το βιβλίο διαπνέεται από ένα savoir faire, ασκεί κριτική σε ρεύματα της οικονομικής σκέψης και ανάλυσης, χωρίς να χαρίζεται στο κατεστημένο και στις συντεχνίες και στην αβελτηρία τους να αντιληφθούν τη δυναμική των μακροχρόνιων συνεπειών.
Με καταληπτά παραδείγματα, αποτυπώνει τις δομές (νοικοκυριά και επιχειρήσεις) του μικροοικονομικού οικοσυστήματος και την επίδρασή τους στα μακροοικονομικά μεγέθη. Σε 22 κεφάλαια και 323 σελίδες ρέοντος λόγου, ο Δοξιάδης καταπιάνεται με το (κύριο) οικονομικό θέμα της Ελλάδας (που κατά το συγγραφέα εδράζεται στην δυσλειτουργία/έλλειψη/πληθώρα/αλληλοκάλυψη των θεσμών): Τη διαχείριση του προσωπικού και δημόσιου ταμείου και γιατί αυτό άδειασε. Παρά τις περιορισμένες παραγωγικές δυνατότητες της χώρας και του ανολοκλήρωτου οικονομικού μετασχηματισμού από τα χρόνια της Ανεξαρτησίας ως τις μέρες μας, θα μπορούσε να έχει μια διαφορετική πορεία και στάθμη. Η συνολική πίτα αντί να μεγαλώνει με ίδια παραγωγή και με φυσικό ρυθμό, διογκώνονταν τεχνηέντως εκθετικά από τις μη εμπορεύσιμες δραστηριότητες μέσω εξωτερικού δανεισμού (που φούσκωνε και αυτός) και των πακτωλών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κάποια στιγμή θα έσκαγε η φούσκα. Ήταν θέμα χρόνου.
Οι σιωπηρές συναινέσεις που συνομολογήθηκαν ανάμεσα στην πολιτική τάξη και σε διάφορες ομάδες πιέσεων της ελληνικής κοινωνίας, τόσα χρόνια οδήγησαν τη χώρα σε έναν καταστροφικό στρουθοκαμηλισμό. Η κατακερματισμένη αντιμετώπιση ικανοποίηση/απόρριψη των συντεχνιακών αιτημάτων – δικαίων και αδίκων- τόσα χρόνια συνετέλεσε μεταξύ άλλων στη δημιουργία και εξέλιξη διαλυτικών δομών κατά τα οριζόμενα από τον Ilya Prigogine.
Οι φέροντες την ευθύνη, εκόντες άκοντες, – και η ευθύνη δεν εξαντλείται με την προσέλευση στις κάλπες, μια φορά στα 2 ½ χρόνια- δεν αναρωτήθηκαν «τα γιατί» και το «τι θα συμβεί αν»;
Ο Δοξιάδης δεν απαισιοδοξεί. Αντίθετα, το μήνυμα του συγκρατημένο, όπως θα έπρεπε, αλλά αισιόδοξο. Μιλάει σε όλο το εύρος του βιβλίου για πρόσωπα, όχι για τα απονευρωμένα και ομαδοποιημένα άτομα της οικονομικής ανάλυσης.
Προτάσσει την αδήριτη ανάγκη οι Έλληνες να ενεργοποιηθούν σε αυτά που ξέρουν να κάνουν καλύτερα:
α) Κοινότητες. Ο κατακερματισμός των δυνάμεων χωρίς τη συνεκτική δομή των πιο πρόσφατων “κοινοτήτων” ή των αρχαίων “κοινών”, απομείωσε τη δυναμική και την προστιθέμενη αξία αυτού που ονομάζουμε “ελληνικό δαιμόνιο”.
β) Να πολεμούν. “Ο καθείς και τα όπλα του”. Με συνέργειες, στο χωράφι, στο ξενοδοχείο, στην μικρο-επιχείρηση και στην μεγάλη επιχείρηση, στην οικογένεια στην πολιτική.
γ) Να ταξιδεύουν. Ο ρόλος της ελληνικής ναυτιλίας σημαίνων.
δ) Να καινοτομούν. Σημαντικός ο ρόλος της “μεσαίας” καινοτομίας και όχι μόνο της μεγαλόσχημης τεχνολογικής καινοτομίας και των ηλεκτρονικών εφαρμογών.
Αν έπρεπε να κρατήσω ένα μόνο κεφάλαιο αυτό θα ήταν οι “έξι απλές αλήθειες”. Χρήσιμο είναι να αποδεχτούμε ένα βασικό ερμηνευτικό πλαίσιο, να ορίσουμε πέρα από πάθη και εμπάθειες, τι μπορεί να συνεισφέρει στο πλαίσιο της δημοκρατίας και της ελεύθερης αγοράς, με ιεράρχηση του ανθρώπου πάνω από τους αριθμούς, στην ανάταξη του κοινωνικοοικονομικού μας συστήματος για να έχουμε τη δυνατότητα να κοιτάξουμε κατάματα το μέλλον μας.
Αν μπορούσα να προσθέσω στην ανάλυση του μια επιπλέον αναφορά αυτή θα ήταν (Οδυσσέας Ελύτης, Μικρός Ναυτίλος): “Τ’ ΑΝΩΤΕΡΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΜΟΥ τα έκανα στο Σχολείο της θάλασσας. Ιδού και μερικές πράξεις για παράδειγμα: (1) Εάν αποσυνδέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι, κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις”.